Last updated on Mart 4th, 2023 at 09:51 pm
İngiltere’de ev alırken her zaman karşınıza çıkacak en temel terimlerden ikisi Leasehold ve Freehold’dur.
Kısaca…
Leasehold; daire (bahçeli ev, apartman vs farketmeksizin hepsi daire yani ‘flat’ olarak geçer) sizin fakat bina ve evin bulunduğu arsa size ait değil.
Freehold; hem bina hem de arsa size ait.
Biraz da detaya girelim.
Leasehold
Leasehold olduğunda dairenin geçici bir süre sahibi oluyorsunuz. Genelde bu süre 100 yıl ve üzeri olduğundan pek de fark etmiyor. Ayrıca bu süre sonunda evi kaybedeceksiniz diye bir durum genelde söz konusu değil. Sözleşmeyi evi aldıktan sonra uzatabiliyorsunuz. Örneğin, 100 yıllık leasehold anlaşması yaptıysanız (evi almadan evin kaç sene lease kontratı kaldığını size söylüyorlar – eğer gizliyorlarsa veya net olarak kanıtlayamıyorlarsa sıkıntı var demektir… Uzak durun veya net bilgi almaya çalışın.
Mesela 100 sene lease olan bir ev aldınız yıllar geçti gitti ama hiç lease uzatmadınız. 100 sene sonunda (tebrikler hala ölmemiş olmak asıl büyük başarı) evin lease süresi dolduğundan ev lease sahibine geri geçiyor. Yani evi kaybediyorsunuz.
Genelde lease uzatmak zor veya çok pahalı değil. Ama kontrat şartlarına, lease süresinin ne kadar kalmış olmasına (lease azaldıkça uzatma için vereceğiniz fiyat artmakta – örneğin, 50 yıl kaldıysa lease’i 100 yıl uzatmak için £20.000 vericekken, lease süresi 80 yıl ise aynı süre uzatmak £15.000 olabilir. (Her ek yıl için miktar daha da fazla olmakta. Bu rakamlar farklı unsurlara göre değişiklik gösterir. Sadece örnek teşkil etsin diye belirttim.)
Leasehold evler için dikkat edilecek diğer bir şey de mortgage alabilmek için en az 75 yıl veya üzeri lease ile gelmesidir. Genelde ev satanlar lease 75 yıla düşmüş ise lease uzatırlar. Böylece eve ilgiyi artırırlar. Aksi halde çoğu insan evi mortgage ile alabildiğinden evi satacak kişi bulamazlar… Yine de siz buna güvenip lease süresine bakmadan resmi işlemleri başlatmayın. Aksi halde mortgage başvurusunda düşük lease süresi nedeni ile red yerseniz ve avukatla anlaşıp ödeme yaptıysanız, bir miktar para kaybı yaşayabilirsiniz.
Leasehold’da dikkat edeceğiniz diğer bir husus da ground rent yani arsa kirasıdır. Ne kadar ücret aldıklarını ve bu ücretin yıllara göre ne kadar artacağını kesinlikle sormalısınız.
Leasehold evlerde ayrıca yönetici ücretleri de olacaktır. Evin aidatı gibi bir ücret alınıyor. Bu ücreti management firm olarak tutulan firma alıyor. Yılda ne kadar aldıklarını önceki ev sahibinden öğrenebilirsiniz. Ne harcamalar yapmışlar, gelecekte ne kadar alıcaklar hepsini sorabilirsiniz.
Evin dış cephesinde ne tadilat yapılmış bakmalısınız. Leasehold da dış cephe size ait olmadığından yapılacak bir çalışma için sizden para alıp management fee de ekleyeceklerdir.
Share of Freehold veya 999 yıllık Leasehold
Bazı evler çok uzun süreli lease sahibidirler. Örneğin ara sıra 999 yıllık lease görürsünüz. Bu bir nevi freehold olarak düşünülebilir. Lakin bina ve arsanın sahibi siz olamayacağınız için (örneğin, apartman bloğunda bulunan 999 yıllık lease ile satılan daireler), bu şekilde uzun süreli lease ile satılmaktadırlar. Süre yeterli olduğundan lease uzatma gibi bir derdiniz olmaz.
Önceden leasehold olan bir evi, aynı binada yaşayan diğer daire sahipleri ile bir araya gelerek freehold’a çevirebilirsiniz. Bunu yaptığınızda, her daire sahibi eşit % ile freehold’dan pay alacaktır. Böylece, hem ilerleyen yıllarda lease uzatmaya gerek kalmayacak hem de binanın yönetimini yapan firmaya ihtiyac duymayacaksınız. Binanın genel giderlerini ise aranızda paylaşıp karşılamanız gerekecek. Bazen böyle durumlarda daire sahipleri bir araya gelip firma kuruyorlar. Giderler ve toplanan para takibini yapabilmek için daha güvenilir oluyor.
Ayrıca, freehold alınca evinizin değeri de artmakta. Son yıllarda oldukça popüler hale gelen bu uygulama yasal işlemler açısından da eskiye göre artık daha kolay.
Freehold
Şimdi gelelim freehold evlere. Freehold demek, hem bina hem de arsa sizin demek. Bu nedenle, evi aldıktan sonra kimse ile muhattap olmuyorsunuz.
İstisnalar dışında…
Örneğin, freehold evin bulunduğu yer (önceden tarla sahibinin sattığı arsa) bazı yasakları orijinal kontratta barındırıyor olabilir. Restrictive Covenants olarak adlandırılan bu kontrat bazı evlerde freehold sahibinin evi genişletmesine, duvarlarını değiştirmesine, bahçesine belli ebat üstü kulübe inşa etmesine vb engel olabiliyor. Bazı durumlarda izin almak için başvuru yapmanız gerekiyor. Bu yasakların bir kısmı evi ileride alacak herkese geçtiği için, 100 yıl önce konulan kuraldaki imzası olanlar artık yaşamıyor olsalarda, onlardan devralan kişiler olabiliyor. Bu kısıtlamalar, genelde evi alıcakken avukatınız aracılığı ile başlattığınız bina ve arsa araştırmaları sırasında ortaya çıkıyor.
Bu yazı leasehold ve freehold nedir? konusunu bir kaç ek önemli bilgi ile açıklamak için yazılmıştır. Sorularınız varsa lütfen aşağıda yorumlara yazın. Ev tipleri yazımızda bungalow, cottage, detached, terraced vb ev tipleri hakkında bilgi bulabilirsiniz.